Hôm thứ Ba tại thủ đô Lima của Peru, bên lề hội nghị thượng đỉnh APEC, Tổng thống Vladimir Putin đã hội đàm với Thủ tướng Nhật Bản, sau đó có thông báo rằng cả hai nước đang tìm kiếm con đường ký kết Hiệp ước hòa bình, và chìa khóa cho lối ra con đường đó là nâng cao sự tin cậy thông qua mở rộng hợp tác.
Liệu có thể đánh giá sự khởi sắc bước đầu về hợp tác kinh tế Nga-Nhật như là bước đi hiện thực đầu tiên để tiến tới thỏa thuận về ký kết Hiệp ước hòa bình? Lập trường chính thức của Tokyo vẫn gần như tối hậu thư: chỉ có thể đi tới ký kết hiệp ước hòa bình sau khi thừa nhận cả bốn hòn đảo là của Nhật Bản. "Và lập trường chính thức này khó thay đổi bây giờ, bởi từ những năm 50 các chính trị gia Nhật Bản đã bị Hoa Kỳ biến thành con tin, bị trói buộc bởi cái gọi là "vùng lãnh thổ phương Bắc", — nhà phân tích chính trị Nga Anatoly Koshkin nhắc nhở. Khi đó Washington đe Tokyo rằng nếu Nhật Bản nhân nhượng thỏa hiệp với Liên Xô về các đảo Kuril, thì Hoa Kỳ sẽ lấy đảo Okinawa và toàn bộ dãy đảo Ryukyu.
Nhật Bản chưa bao giờ độc lập trước Hoa Kỳ trong việc xem xét vấn đề những hòn đảo tranh chấp, tuy nhiên hôm nay, trong bối cảnh ông Barack Obama sắp về vườn và tân chủ nhân Donald Trump bước vào Nhà Trắng, Nhật Bản có thể tự chủ hơn, —nhà khoa học chính trị Yury Byalyi nhận xét. Ở đây trước hết nói về việc vị Tổng thống mới của nước Mỹ định rút khỏi thỏa thuận về TPP.
"Nếu quả thực Hoa Kỳ ra khỏi TPP thì Nhật Bản sẽ có không gian nhất định để cơ động. Ở Tokyo hiện hữu hiểu biết rằng sẽ vô nghĩa nếu tiếp tục đối đầu với Nga khi không nên trông đợi sự hỗ trợ với chủ ý gồm cả thương mại-kinh tế từ phía Hoa Kỳ nữa. Và cần giải quyết các vấn đề tương tác một cách trực tiếp, trên cơ sở song phương. Công việc với chương trình hợp tác kinh tế song phương, Quỹ đầu tư chung — là bước tiến tới bình thường hóa quan hệ trong bối cảnh dần dần giải quyết vấn đề quần đảo Kuril. Do những nguyên nhân nội bộ cũng như địa chính trị, không thể tháo gỡ vấn đề nhiều năm này một cách nhanh chóng dễ dàng để các bên đều thỏa mãn như nhau", — ông Yuri Byalyi nhận xét.
Như vậy, niềm hy vọng của ai đó, rằng ông Putin "sẽ mang quần đảo Kuril đến Tokyo" hiển nhiên sẽ là hão huyền. Tổng thống Nga mang theo tinh thần sẵn sàng hợp tác, còn tiếp nhận ra sao và ở mức độ nào — thì kết quả chuyến thăm sẽ cho thấy. Trong khi đó, trên các hòn đảo Iturup và Kunashir đã được bố trí hệ thống tên lửa "Bastion" và "Bal" của Nga, với chức năng bảo vệ bờ biển.
