“Hai đất nước. Một trái tim” - đó là những thước phim trên con đường trải dọc nước Nga, thấm đượm tình cảm yêu thương và đoàn kết của những người dân Nga và Việt Nam. Đó không chỉ là những thước phim đẹp, những câu chuyện hay mà còn là những trải nghiệm vô cùng thú vị và vô cùng ấn tượng của ekip sản xuất thuộc Trung tâm Phim tài liệu và Phóng sự, Đài Truyền hình Việt Nam.
“Chuyện kể tại Vladivostok”, “Nước Nga – trường học lớn của Việt Nam”, “Kỷ vật thiêng liêng”, “Những lá thư”, “Tiếng Việt trong trái tim Nga” – đó là tên gọi vài tập ký sự trong bộ Ký sự 20 tập với tên gọi “Hai đất nước. Một trái tim”. Bộ Ký sự sẽ được phát sóng hàng tuần trong tháng Ba, vào lúc 7h30 hàng ngày, từ thứ hai tới thứ sáu.
Tập 1 Ký sự có tên giống tên bộ Ký sự “Hai đất nước. Một trái tim” của đạo diễn Bùi Hồng Điệp đã phát sóng 7h30 sáng 2/3/2020 trên kênh VTV1.
Ngay sau khi bộ tập 1 bộ Ký sự lên sóng, Sputnik đã có cuộc trao đổi thân mật với đạo diễn Bùi Thị Hồng Điệp và trợ lý đạo diễn Trần Thị Thanh Thúy về quá trình tác nghiệp ở Nga trong vòng một tháng của nhóm làm phim.
“Hai đất nước. Một trái tim” - bức tranh tổng thể của tình cảm thân thiết Việt-Nga
Sputnik: 20 tập Ký sự “Hai đất nước. Một trái tim” - trước nhất đó là câu chuyện gì? Các bạn muốn đưa thông điệp gì cho khán giả?
Đạo diễn Bùi Thị Hồng Điệp
Dự án seri Ký sự “Hai đất nước. Một trái tim” đươc thực hiện với mục đích kỷ niệm 70 năm thiết lập mối quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Liên Bang Nga.
Và với 70 năm quan hệ ngoại giao, 20 tập phim sẽ là 20 câu chuyện Nga – Việt. Trong mỗi câu chuyện đó có hình ảnh hai đất nước, Nga và Việt Nam, hình ảnh con người Nga và Việt Nam.
Có cả hiện tại và quá khứ đan xen.
“Hai đất nước. Một trái tim” gần như tạo nên một bức tranh tổng thể về mối quan hệ thân tình giữa hai nước.
Hành trình tác nghiệp một tháng trên đất Nga
Sputnik: Lần đầu tiên các bạn tới nước Nga và quay tới 20 tập ký sự, áp lực công việc như thế nào?
Trợ lý đạo diễn Trần Thị Thanh Thúy
Thực tế với lần đi này, áp lực lớn nhất đó là quỹ thời gian. Với khối lượng nhân vật rất lớn, thời gian quay 30 ngày được tận dụng tối đa từng ngày từng giờ, nếu có vấn đề phát sinh gì thì có thể lỡ hẹn với nhân vật vì lịch đã xếp rất dày đặc.
Sputnik: Những thời khắc đáng nhớ nhất trong hành trình tác nghiệp một tháng tại Nga của các bạn?
Trợ lý đạo diễn Trần Thị Thanh Thúy
Chúng tôi đến Moskva vào 17h chiều ngày 7/12/2019. Sáng 8/12/2019, chúng tôi họp bàn cả hai ekip sản xuất đi sang Nga, sau đó mỗi ekip đã lập tức chia nhau ra hai hướng đi tác nghiệp. Ekip làm phim ký sự có cuộc hẹn vào buổi chiều 8/12 với nhân vật đầu tiên tên là Kasenko Nikolai Arkadievich, là một thầy giáo - một cựu phi công gần 90 tuổi, từng dạy tại trường Không quân quân sự cao cấp mang tên anh hùng Serov, ở Krasnodar.
Thầy đón chúng tôi bằng cái ôm rất nồng nhiệt, lần lượt treo áo khoác của từng người trong đoàn lên tủ áo sát cửa ra vào, rồi đưa cho chúng tôi từng đôi dép đi trong nhà-đã chuẩn bị sẵn cho từng người một, không ai thiếu. (Đây cũng là điều bất ngờ đầu tiên với chúng tôi, ở Việt Nam chúng tôi không phải cởi áo khoác khi vào nhà, hoặc có thì cũng không có cách đón tiếp như thế). Ông thậm chí còn chuẩn bị một bàn ăn các món Nga chờ đón chúng tôi. Ông hỏi chúng tôi muốn ăn trước hay làm việc trước. Trong quá trình làm việc, ông không ngừng nhắc đến Việt Nam, nhắc đến những học trò Việt Nam, nhắn nhủ tình yêu cũng như nỗi nhớ đến các học trò.
Khi chúng tôi đến Vladivostok, nơi có thời tiết khắc nghiệt nhất trong các địa điểm quay, bão tuyết mới dừng được mấy ngày. Những ngày chúng tôi ở đây, trời lạnh nhưng tuyết lại tiếp tục “trốn” chúng tôi. Vì vậy, dường như khó khăn cứ bị đẩy lùi đi. Dù cả quá trình tác nghiệp có gặp vài trục trặc nhỏ, nhưng xét trên tổng thể chúng tôi thuận lợi và khá may mắn trong suốt hành trình 30 ngày trên đất nước Nga. Thời tiết ôn hòa, nhịp sống yên bình, tình người nồng ấm và đâu đó sự gắn kết ở khắp nơi.
Đạo diễn Bùi Thị Hồng Điệp
Chúng tôi trải qua thời gian dài nhất ở Vladivostok trong hành trình làm phim trên đất Nga. Trở về Moskva tối 22/12, sáng 23/12, chúng tôi bay đến Krasnodar, từ miền Đông gió lạnh đến miền Nam nắng ấm. Đây là vùng đất trù phú của nước Nga. Kế hoạch ghi hình ở Krasnodar có thời gian ngắn nhất và đúng dịp nghỉ lễ nên chúng tôi có kỉ niệm khó quên nhất việc vô tình chọn được địa điểm phỏng vấn ở sân một nhà thờ nhỏ vào đúng ngày 24/12. Điều đặc biệt là khi đã trót yêu nước Nga, thì dù chỉ một kiến trúc nhỏ cũng khiến chúng tôi thấy vui thích.
Sputnik: Suốt hành trình một tháng trong mùa đông lạnh giá như vậy, các bạn đã được gặp nhiều nhân vật, nhiều người Nga. Những câu chuyện nào, nhân vật nào ấn tượng nhất, hấp dẫn nhất với các bạn?
Trợ lý đạo diễn Trần Thị Thanh Thúy
Câu chuyện nào tôi cũng thích, mỗi câu chuyện đều có dấu ấn riêng, sức hấp dẫn riêng nên không thể nào chọn được.
Đạo diễn Bùi Thị Hồng Điệp
Tôi ấn tượng về anh lái xe ở Saint - Peterburg là người địa phương, cực kì yêu thành phố của mình, và có một kho kiến thức trong đầu. Khi nói đoàn muốn đi quay, anh không ngại ngần dẫn đoàn đi dọc cung điện mùa hè, một bên là sông, một bên là cung điện và các bảo tàng.
Điều thú vị nữa là được đón tuyết đầu mùa ở Saint - Peterburg! Trưa hôm đó, trên đường đi đón nhân vật, chúng tôi gặp tuyết rơi ở gần bến cảng. Trời lạnh căm căm nhưng luôn có những đứa trẻ nhảy múa.
Trở về từ Lipetsk, chúng tôi còn hai ngày ở Moskva, gặp nhân vật cuối cùng của chuyến đi là một bà giáo đã hơn 90 tuổi. Mở đầu hành trình là một thầy giáo cũng gần 90 tuổi, trong căn hộ nho nhỏ của thầy. Kết thúc hành trình cũng là trong một căn hộ nho nhỏ của một nhà giáo khác. Hôm đó tuyết cũng rơi dầy. Rời nhà cô, chúng tôi đi ăn và tối bắt tàu điện ngầm ra Quảng trường Đỏ. Chuyến đi của chúng tôi đã thực sự kết thúc đầy ấn tượng và đáng nhớ.
Bị nước Nga chinh phục
Sputnik: Là những người làm phim tài liệu chuyên nghiệp, lại lần đầu tiên tác nghiệp ở Nga, các bạn đã bị nước Nga chinh phục như thế nào?
Đạo diễn Bùi Thị Hồng Điệp
Mọi người nói nước Nga rất đẹp vào mùa thu, mùa đông sang sẽ không cảm nhận được, nhưng nước Nga vẫn rất đẹp, chỉ là đẹp theo cách khác.
Trợ lý đạo diễn Trần Thị Thanh Thúy
Trước khi đến Nga, tôi được nghe kể nhiều về mùa thu nơi đây. Bạn bè cũng chia sẻ không ít những tấm ảnh mùa thu vàng nước Nga. Khi chúng tôi sang Nga, vào đầu mùa đông, ai cũng cảnh báo về về cái lạnh đặc biệt và sự ẩm ướt khi mới chớm vào đông. Nhưng chúng tôi vẫn yêu nước Nga “rất đông”.
Mùa đông với những cành cây trụi lá trong thơ văn mang theo nỗi buồn mang mác. Nhưng mùa đông ở nước Nga vẫn đẹp, và khi tôi nói với nhân vật ở đây là nước Nga đẹp theo từng mùa, nước Nga đẹp cả vào mùa đông, họ đã gật đầu. Không có chiếc lá nào còn trên cành, một dãy dài hàng cây trơ cành trong màu trời xám xịt, mưa bàng bạc, in trên nền trời, in trên những tòa nhà lấp lánh ánh đèn trang trí, nước Nga vẫn đẹp kì ảo vào mùa đông. Trong lúc đi bộ từ chỗ đỗ xe đến điểm quay, tôi vẫn cố thu vào mắt nhiều nhất trọn vẹn vẻ đẹp ấy, trong làn khói lạnh cóng từ hơi thở chúng tôi vẫn cười, vẫn chỉ cho nhau những góc đẹp mà chúng tôi phát hiện.
Bỗng chốc chúng tôi mong có thể nhìn thấy nước Nga chuyển mình vào mùa xuân khi những cái cây đâm chồi rồi lá xanh chỉ sau một ngày, nhìn thấy nước Nga vào mùa hè khi khắp nơi đều là hoa, nhìn thấy mùa thu vàng nước Nga trong truyền thuyết. Đất nước ấy, con người ấy, chúng tôi chợt hiểu tại sao ai đã từng đến, từng học, từng làm việc ở nước Nga đều yêu thương và muốn gắn bó đến như vậy.
Từ lúc ghi hình Việt Nam, chúng tôi đã vô cùng thắc mắc “Tại sao những ông những bà, những bác, những cô những chú, những anh những chị, và những em, những cháu lại có tình yêu lớn vậy với nước Nga. Họ nói đến Nga với sự trân trọng nhất, hoài niệm nhất, yêu thương nhất, nhớ nhung nhất…” Và khi đến Nga, chúng tôi dần dần hiểu, sức hút mãnh liệt đến từ con người Nga, tình cảm của họ và chính đất nước vĩ đại này. Chúng tôi dần yêu từng con đường, từng góc phố, từng địa điểm cứ dần dần trở nên quen thuộc và gần gũi hơn trong quãng thời gian cứ rút ngắn dần của chúng tôi.
Muốn “chạm đến” nước Nga một lần nữa thật nhanh
Sputnik: Công đoạn khi làm hậu kỳ chắc đã cho các bạn được sống lại với những cảm xúc trong hành trình một tháng?
Đạo diễn Bùi Thị Hồng Điệp
Công đoạn khi làm hậu kỳ của phim thực sự cho người đạo diễn cảm xúc khóc, cười cùng nhân vật.
Những mẩu nhỏ kí ức kỉ niệm được rất nhiều nhân vật kể, những lời gửi gắm nhắn nhủ khiến nhiệm vụ của người đạo diễn khi dựng là biên tập và phải cố gắng lấy được hết, những cảm xúc đặc biệt giữa hai ngôn ngữ, hai đất nước “khoảng cách thì xa xôi, nhưng trái tim thì gần gũi”.
Bên cạnh đó là sự thích thú với vẻ đẹp thiên nhiên Nga dù mùa đông lạnh. Các cảnh quay trên góc cao thực sự tạo nên những cảm giác đặc biệt này.
Trợ lý đạo diễn Trần Thị Thanh Thúy
Khi trở về Việt Nam, vào đúng dịp Tết nguyên đán nên sự bận rộn đã cuốn đi nỗi niềm ở nước Nga. Nhưng khi bắt đầu vào giai đoạn hậu kỳ, bắt đầu xem lại những hình ảnh đã ghi lại ở nước Nga. Từng kí ức, từng ngày ở nơi đây, từng địa điểm cứ hiện dần ra rõ nét cứ như trước mắt, cứ như thời gian in dấu sâu trong trí nhớ thời khắc trải nghiệm ở Nga. Kì lạ lắm, nhưng hình ảnh cứ hiện ra trước mắt rất sống động, làm rất muốn “chạm đến” nước Nga một lần nữa thật nhanh.
Sputnik: Những gì đọng lại sâu sắc nhất sau chuyến đi? Các bạn có mong muốn quay lại Nga để tiếp tục làm những ký sự về lịch sử, văn hóa, truyền thống, đất nước, con người?
Trần Thị Thanh Thúy
Nước Nga quá vĩ đại, từ lịch sử, văn hóa, truyền thống, đất nước và con người, từng thứ từng thứ cuốn hút, hấp dẫn. Và càng tiếp cận, chúng tôi càng cảm thấy mọi thứ quá rộng lớn, quá sâu sắc, khiến chúng tôi muốn tìm hiểu nữa, tìm hiểu mãi, tiếp cận hơn nữa. Nước Nga hấp dẫn ở quá nhiều điều, và chúng tôi muốn quay trở lại không chỉ một lần, không chỉ để làm việc, để tìm hiểu, mà còn để du lịch, để gắn bó theo một cách khác, để nhìn nước Nga theo một khía cạnh khác, và để yêu nước Nga theo nhiều cách khác nữa. Cá nhân tôi rất trân trọng cơ duyên được đến nước Nga lần này, để tôi trải nghiệm nước Nga một cách sâu sắc trong lần đầu gặp mặt.
Đạo diễn Bùi Thị Hồng Điệp
Và tất cả những điều đó như thôi thúc tất cả ekip hẹn nhau.
Mùa xuân, mùa thu, mùa hạ rồi chắc là sẽ rất rất đẹp.
Chúng tôi sẽ quay lại nước Nga thêm nhiều lần nữa.
Trợ lý đạo diễn Trần Thị Thanh Thúy
Khi trở về, chúng tôi cũng bông đùa với bạn phiên dịch là nếu kỉ niệm quan hệ ngoại giao 80 năm thì sẽ quay lại cả ekip, lại cùng làm với nhau. Dường như đó đúng là mong ước của từng thành viên trong đoàn. Chị đạo diễn yêu và say mê nghề. Anh quay phim có khả năng ngoại giao tốt như một nhà ngoại giao thực thụ và chăm chú từng khuôn hình. Bạn kĩ thuật cẩn thận, cần mẫn trong từng cảnh quay.
Sputnik: Chân thành cảm ơn hai chị Bùi Thị Hồng Điệp và Trần Thị Thanh Thúy đã dành thời gian cho Sputnik.
