GS Hà Văn Tấn sinh năm 1937 tại xã Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh.
Năm 1957, ở tuổi 20, GS Tấn đã tốt nghiệp đại học và ở lại trường làm cán bộ bộ môn Lịch sử cổ đại Việt Nam, ĐH Sư phạm, do GS Đào Duy Anh phụ trách.
Năm 1988, ông bắt đầu công tác ở Viện Khảo cổ học, sau đó làm Viện trưởng Viện Khảo cổ học, Viện Khoa học Xã hội và Nhân văn Quốc gia.
Ông được phong hàm giáo sư năm 1980, được trao tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân, Huân chương Lao động hạng Nhất, Huân chương Lao động hạng Ba, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhì và Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học - công nghệ (2000) và nhiều huy chương khác.
GS Hà Văn Tấn được các thế hệ giáo viên và sinh viên khoa Lịch sử, ĐH Tổng hợp Hà Nội, phong là một trong tứ trụ "Lâm, Lê, Tấn, Vượng" (gồm các GS Đinh Xuân Lâm, Phan Huy Lê, Hà Văn Tấn và Trần Quốc Vượng) của nền sử học Việt Nam đương đại.