Điều bất thường xuất hiện, kinh tế Việt Nam chưa thể "thoát đáy"
© TTXVN - Phan Tuấn Anh
Đăng ký
Theo PGS.TS Phạm Thế Anh, PMI thấp nhưng sản xuất công nghiệp lại tăng trưởng dương là điều bất thường, nền kinh tế vẫn chưa thể "thoát đáy".
Trước đó, theo Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Thị Hương, sản xuất công nghiệp 6 tháng đầu năm 2023 đối mặt với nhiều khó khăn khi đơn hàng giảm, sức cầu yếu, chi phí đầu vào tăng cao. Tuy nhiên, xu hướng nhìn chung đã tích cực hơn.
Chỉ số sản xuất công nghiệp của Việt Nam đã khởi sắc?
Tại báo cáo tình hình kinh tế xã hội tháng 6 và 6 tháng đầu năm của Tổng cục Thống kê, chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) của Việt Nam từ mức giảm 2% của quý I đã tăng trưởng dương trong quý II.
Tính chung 6 tháng đầu năm, giá trị tăng thêm ngành công nghiệp tăng 0,44% so với cùng kỳ năm trước, trong đó chiếm tỷ trọng lớn nhất là ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tăng 0,37%.
Tổng cục Thống kê cho rằng, sản xuất công nghiệp 6 tháng đầu năm 2023 đối mặt với nhiều khó khăn khi đơn hàng giảm, sức cầu yếu, chi phí đầu vào tăng cao. Tuy nhiên, tốc độ tăng giá trị tăng thêm của sản xuất công nghiệp trong quý II/2023 ước tính đạt 1,56% so với cùng kỳ năm trước đã kéo chỉ số này từ mức âm sang dương 0,44%.
Xem xét kỹ hơn những lĩnh vực đóng góp cho chỉ số sản xuất công nghiệp dễ dàng nhận thấy, trong 6 tháng đầu năm, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tăng trưởng 0,37% nhưng đã đóng góp 0,1 điểm % trong mức tăng 0,44% tổng giá trị tăng thêm của toàn nền kinh tế.
Dù trước đó, trong quý I, ngành này giảm 0,49% nhưng quý II tăng 1,18% khiến luỹ kế 6 tháng tăng trưởng dương và kéo theo IIP dương. Cũng cần lưu ý, đây là một trong những chỉ số liên quan mật thiết tới tăng trưởng GDP 4,14% trong quý II.
Điều bất thường
Nhìn nhận về con số đáng chú ý này, Doanh nghiệp và Kinh doanh dẫn ý kiến của PGS.TS Phạm Thế Anh, Trưởng bộ môn Kinh tế vĩ mô, Đại học Kinh tế quốc dân cho rằng, có điểm bất thường.
Theo ông, khu vực sản xuất chế biến, chế tạo là khu vực đóng góp chính trong ngành công nghiệp.
Giá trị sản xuất của ngành này chiếm tỷ trọng lớn nhất trong lĩnh vực công nghiệp, đây cũng là ngành sử dụng lao động nhiều nhất. Do đó, sự hồi phục của nền kinh tế nói chung phụ thuộc rất nhiều vào ngành chế biến, chế tạo.
PGS.TS Phạm Thế Anh lưu ý, trong quý I, ngành chế biến, chế tạo ghi nhận tăng trưởng âm nhưng sang đến quý II đã có tăng trưởng dương trở lại.
"Tuy nhiên, các con số liên quan đến ngành chế biến, chế tạo lại cho thấy nhiều điểm bất thường", - ông nhấn mạnh.
Chuyên gia phân tích, thứ nhất, chỉ số Nhà quản trị mua hàng PMI do S&P Global thống kê vẫn ở mức thấp và dự báo tháng 6 cũng chỉ dưới 50 điểm. Trong tháng 4 và tháng 5, PMI chỉ còn 46,7 điểm và 45,3 điểm, thấp hơn rất nhiều so với cùng kỳ năm trước. Tháng 4 và tháng 5 năm trước, PMI của Việt Nam lần lượt là 51,5 điểm và 54,7 điểm.
"Năm nay, PMI của hai tháng trở lại đây chỉ dao động khoảng 45 – 46 điểm và cũng thấp hơn so với quý I. Việc PMI dưới 50 điểm phản ánh tình trạng ngành sản xuất đang xấu đi so với mức trung bình nhưng giá trị tăng thêm toàn ngành công nghiệp lại tăng trưởng là điều bất thường”, - chuyên gia kinh tế chỉ rõ.
Thứ hai là, giá trị xuất khẩu của Việt Nam trong quý II chỉ bằng khoảng 85, 86% so với cùng kỳ năm trước. Ngành sản xuất chế biến, chế tạo của Việt Nam hướng tới xuất khẩu rất nhiều, đặc biệt là khu vực FDI.
Trong quý I, giá trị xuất khẩu bằng khoảng 90% so với cùng kỳ năm trước do giảm khoảng 10%, sang quý II thậm chí còn giảm mạnh hơn lên khoảng 15%.
"Trong khi hầu hết sản phẩm của ngành chế biến, chế tạo được xuất khẩu mà giá trị xuất khẩu giảm so với cả cùng kỳ năm trước và quý I mà giá trị tăng thêm toàn ngành công nghiệp lại tăng cho thấy có sự bất thường", - PGS.TS Phạm Thế Anh bày tỏ.
Thậm chí, ngay trong số liệu về sản lượng công nghiệp mà Tổng cục Thống kê đưa ra cũng cho thấy xu hướng giảm so với cùng kỳ năm trước nhưng số tăng trưởng ngành lại dương cũng đã thể hiện "sự vênh nhau".
Thứ ba là, báo chí phản ánh và qua các cuộc điều tra, phỏng vấn các doanh nghiệp ngành chế biến chế tạo, nhiều doanh nghiệp nhận định họ đang khó khăn so với quý trước.
Tình trạng sa thải lao động trong tháng 4, tháng 5 diễn ra phổ biến, doanh nghiệp dừng sản xuất nhưng chỉ số sản xuất công nghiệp quý II lại tăng so với cùng kỳ năm trước là một quý tăng trưởng rất cao.
16 Tháng Sáu 2023, 12:26
Kết quả điều tra xu hướng kinh doanh của các doanh nghiệp ngành công nghiệp chế biến, chế tạo trong quý II/2023 của Tổng cục Thống kê cũng cho thấy, số doanh nghiệp đánh giá tình hình kinh doanh khó khăn nhiều hơn số doanh nghiệp đánh giá tình hình có vẻ khả quan.
Cụ thể, có 35,8% số doanh nghiệp đánh giá gặp khó khăn, cao hơn khá nhiều so với con số 27,5% số doanh nghiệp đánh giá tình hình sản xuất kinh doanh tốt hơn so với quý I/2023. Số còn lại 36,7% số doanh nghiệp thì cho rằng tình hình sản xuất kinh doanh ổn định.
"Vì vậy, ngành sản xuất chế biến, chế tạo có thực sự tăng trưởng hay không, chỉ số sản xuất công nghiệp có phản ánh đúng thực tế hay không là điều phải lưu ý", - ông thẳng thắn.
Nền kinh tế "chưa thoát đáy"
Các số liệu về sản xuất công nghiệp hay tổng doanh thu bán lẻ hàng hoá, dịch vụ có sự tăng trưởng nhẹ nhưng theo chuyên gia Phạm Thế Anh, những diễn biến của nền kinh tế thực cho thấy chưa có tín hiệu nào cho thấy nền kinh tế đã vượt đáy và trên đà đi lên.
"Các tín hiệu của nền kinh tế cho thấy vẫn đang ở vùng đáy và có thể sẽ còn kéo dài", - chuyên gia Phạm Thế Anh nhìn nhận.
Như Sputnik thông tin, trước đó, tại báo cáo về tình hình kinh tế Việt Nam tháng 5 và triển vọng sắp tới, ngân hàng HSBC đánh giá Việt Nam vẫn chưa vượt qua được tình thế khó khăn hiện tại và còn một chặng đường dài trước khi thấy được sự phục hồi đáng kể trong chu kỳ thương mại.
Báo cáo của HSBC cho thấy, mặc dù dữ liệu hoạt động kinh tế tháng 5 không xấu đi, nhưng Việt Nam vẫn chưa có dấu hiệu "chạm đáy" để bật trở lại trong bối cảnh nhiều khó khăn gia tăng cản trở tăng trưởng. Trong đó, rủi ro lớn nhất đối với tăng trưởng là tình hình thị trường bên ngoài vẫn chậm.
Theo HSBC, xuất khẩu trong tháng 5 giảm 5,8% so với cùng kỳ năm trước, tốc độ giảm chậm hơn so với dự đoán của thị trường nhưng sự suy yếu trên diện rộng vẫn còn đó và tiếp tục ảnh hưởng đến triển vọng tăng trưởng của Việt Nam.
"Không có ngành hàng nào trong số các ngành hàng chính như điện tử, máy móc, dệt may/da giày và đồ nội thất gỗ cho thấy dấu hiệu phục hồi đáng kể", - báo cáo của HSBC nhấn mạnh.
Dữ liệu tính đến tháng 4/2023 cho thấy đơn hàng sụt giảm mạnh ở ba thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam: Mỹ, Trung Quốc và EU. Cụ thể, với thị phần lớn lên tới 30%, Việt Nam chắc chắn dễ bị ảnh hưởng bởi tình hình kinh tế chậm lại ở Mỹ.
Trong khi xuất khẩu giảm xuống một con số, thì nhập khẩu giảm nhanh hơn nhiều, với tốc độ giảm 18,3% so với cùng kỳ năm trước. Có ý kiến cho rằng điều đó có lợi cho thặng dư thương mại của Việt Nam, ghi nhận ở mức 2,2 tỷ USD, gấp đôi mức bình quân tháng của năm 2022.
Cán cân thương mại được cải thiện phần nào chính là lý do VND duy trì tương đối ổn định trong bối cảnh USD mạnh lên suốt hai tuần trước, vượt qua các đồng tiền khác như KRW và MYR, vốn cũng liên quan mật thiết đến đồng RMB.
"Tuy nhiên, với ngành sản xuất có bản chất thiên về nhập khẩu, sự suy yếu lớn trong nhập khẩu của Việt Nam cũng là dấu hiệu cho thấy sự phục hồi chậm của xuất khẩu trong tương lai", - HSBC bày tỏ.
Những cơn gió ngược bên ngoài
Trong báo cáo của mình, Ngân hàng Thế giới (WB) cũng lưu ý, nền kinh tế Việt Nam đang đối mặt với cơn gió ngược bên ngoài khi nhu cầu từ các thị trường suy yếu.
Theo đó, chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) chỉ tăng 0,1% so với cùng kỳ trong tháng Năm, giảm từ mức 0,5% so với cùng kỳ trong tháng 4. IIP suy yếu phần lớn là do sản xuất bị thu hẹp trên diện rộng - bao gồm may mặc, giày dép, gỗ và giấy, điện tử, máy móc, xe có động cơ và đồ nội thất.
Chỉ số PMI của Việt Nam vẫn nằm trong vùng thu hẹp (dưới mức 50) trong tháng thứ ba liên tiếp, giảm xuống 45,3 từ 46,7 trong tháng Tư cho thấy các điều kiện kinh doanh dự kiến tiếp tục chưa cải thiện trong thời gian tới.
Cùng với đó, xuất khẩu của Việt Nam cũng đang gặp khó, hầu hết tất cả các lĩnh vực sản xuất chính tiếp tục bị thu hẹp xuất khẩu trong tháng Năm và sự sụt giảm liên tục của các yếu tố đầu vào nhập khẩu có thể cho thấy khu vực doanh nghiệp dự đoán hoạt động xuất khẩu sẽ còn suy yếu trong những tháng tới.
WB cũng khuyến nghị Việt Nam cần lưu ý đến tình trạng thiếu điện cục bộ ở miền Bắc.
"Miền Bắc bắt đầu bị thiếu điện tiêu dùng và sản xuất vào cuối tháng Năm, nếu không được giải quyết kịp thời có thể ảnh hưởng đến nền kinh tế", - báo cáo của Ngân hàng Thế giới nhận định.
